Vì sao các công ty công nghệ tuyển dụng nhiều dân kinh tế?

Tác giả: Susan Athey và Michael Luca

Đàm đạo bên bàn cà phê, giám đốc vận hành (COO) công ty công nghệ trị giá nhiều tỉ đô-la chia sẻ: anh ta quan tâm đến việc xây dựng một nhóm nhân sự gồm toàn dân kinh tế. Qua sự hợp tác với nhiều chuyên gia kinh tế trước đây, anh ta khá hứng thú với kết quả thu được. Giờ đây anh ta muốn biết làm thế nào để mang các công cụ của dân kinh tế vào trong kinh doanh. Nếu muốn tuyển dụng một nhóm tiến sĩ kinh tế, anh ta nên bắt đầu như thế nào?

Chúng tôi đã có nhiều buổi nói chuyện tương tự như thế khi dân kinh tế có vai trò ngày càng lớn trong các công ty công nghệ và các công ty này cần lời khuyên về cách đưa dân kinh tế vào công ty của họ. Ví dụ Amazon đã lặng lẽ tuyển dụng hơn 150 tiến sĩ kinh tế, bao gồm các kinh tế gia trưởng (những người trước đây từng đảm nhiệm vai trò giáo sư kinh tế có biên chế) và cả những người mới nhận bằng tiến sĩ, đảm nhiệm vai trò xử lý các vấn đề kinh doanh khác nhau trong công ty. Các dự án cụ thể bao gồm từ việc thiết kế các lựa chọn cho tính năng bình duyệt của Amazon tới ước tính lượng cầu cho các sản phẩm của của công ty.

Amazon không hề đơn độc khi tuyển dụng ồ ạt tiến sĩ kinh tế. Các công ty như Google, Facebook, và Microsoft, nơi Susan (một trong hai tác giả) từng làm kinh tế gia tư vấn trưởng, và Airbnb hay Uber đều đang có các nhóm nhân sự lớn gồm các tiến sĩ kinh tế. Và hàng chục các công ty công nghệ khác tuyển dụng nhóm nhân sự kinh tế nhỏ hơn.

Chúng tôi đã dành phần lớn sự nghiệp của mình nghiên cứu các vấn đề liên quan đến lĩnh vực công nghệ và gần đây trợ giúp việc xây dựng một cộng đồng các chuyên gia kinh tế công nghệ, trong cả giới hàn lâm và ứng dụng. Từ kinh nghiệm đó, chúng tôi gần đây đã công bố một công trình trên tạp chí Journal of Economic Perspectives, khám phá những vấn đề dân kinh tế đang làm tại các công ty công nghệ và cách sử dụng “bộ công cụ” của dân kinh tế trong các công ty công nghệ.

Trong bài báo đó, chúng tôi đã nhấn mạnh 2 nội dung chính trong chương trình đào tạo tiến sĩ đã có sẵn trước khi các công ty công nghệ nổi lên và tỏ ra khá phù hợp với ngành nghề này.

Trước hết, kinh tế học đã dành nhiều thập kỉ phát triển công cụ nghiên cứu các mối quan hệ thực nghiệm, nhất là các kĩ thuật giúp nhận biết liệu các mối quan hệ tương quan có hàm ý nhân quả hay không. Điều này xuất hiện khắp nơi. Ví dụ liệu chương trình Uber Express Pool có thực sự giúp phát triển khách hàng Uber hay nó chỉ thu hút khách hàng từ các sản phẩm Uber khác? Liệu eBay có nên quảng cáo trên Google, hay việc này chỉ thu hút những khách hàng vẫn sẽ tự tìm đến công ty qua công cụ tìm kiếm không quảng cáo? Liệu các khách hàng Airbnb người Mĩ gốc Phi có bị từ chối đặt phòng do chủng tộc của họ? Đây là một vài trong vô số câu hỏi các công ty công nghệ đang xoay xở và họ đầu tư rất mạnh tay để hiểu các mối quan hệ nhân quả. Dân kinh tế đang chịu trách nhiệm đặt các câu hỏi như thế và trả lời chúng. Tất nhiên suy luận nhân quả quan trọng trong mọi lĩnh vực. Nhưng lĩnh vực công nghệ, nơi mà dữ liệu rất dồi dào và thử nghiệm hoàn toàn khả thi, dẫn đầu trong việc kết hợp dữ liệu với trực giác. Và các phân tích này đã có tác động lớn đối với các công ty liên quan. Ví dụ phân tích quảng cáo của eBay cho thấy họ lẽ ra đã không cần tiêu tốn nhiều triệu đô-la cho các quảng cáo không hiệu quả trên Google.

Thứ hai, dân kinh tế đã dành nhiều thập kỉ suy nghĩ về cách thiết kế thị trường và cơ chế thưởng. Lĩnh vực này ra đời trước cả thời đại Internet và đang có nhiều ứng dụng trong nền kinh tế số. Các thị trường trực tuyến từ Uber và Airbnb đến Tinder và Paktor hay các cuộc đấu giá quảng cáo, đã trở thành một phần quan trọng của nền kinh tế số. Dân kinh tế giữ vai trò chủ đạo trong việc định hình chúng. Ví dụ các nghiên cứu kinh tế đã cân nhắc kĩ lưỡng về vai trò của cách thức khách hàng tìm kiếm sản phẩm trong việc thiết kế cách đấu giá quảng cáo trực tuyến. Khi làm việc với Microsoft, Susan đã mang các ý tưởng này vào việc cải thiện chất lượng quảng cáo của Bing. Mang lý thuyết kinh tế vào thiết kế thị trường trực tuyến mang lại hiệu quả lớn. Khi Michael Ostrovsky và Michael Schwartz nhận thấy giá bán tối thiểu của Yahoo thấp hơn mức giá tối đa hóa lợi nhuận theo lý thuyết, họ đã thực hiện một thí nghiệm điều chỉnh giá bán tối thiểu và giúp công ty tăng hàng triệu đô-la lợi nhuận.

Việc quan sát sự phát triển của ngành công nghệ và tác động của các công cụ kinh tế khá thú vị. Trong 2 năm qua, chúng tôi đã đồng tổ chức một hội thảo về kinh tế học trong lĩnh vực công nghệ dưới sự bảo trợ của Hiệp hội Quốc gia các nhà Kinh tế Kinh doanh. Hội thảo này đã nhấn mạnh sự phù hợp với thực tiễn của các nghiên cứu kinh tế về công nghệ và các doanh nghiệp đang mang cách suy nghĩ của kinh tế học vào việc ra quyết định.

Trong bài báo khoa học của mình, chúng tôi cũng bàn luận thêm về vai trò của dân kinh tế trong lĩnh vực công nghệ và các loại dự án mà họ đang đảm nhiệm. Tuy nhiên, chúng tôi cũng nhận thấy các công ty vẫn mơ hồ về cách thức khởi tạo một nhóm nhân sự kinh tế. Thực tế, có rất nhiều vị trí khác nhau. Nhưng các công ty này có thể bắt đầu bằng cách đặt ra một số câu hỏi như sau. Các câu trả lời sẽ cho biết các dân kinh tế có thể tạo giá trị cho công ty từ đâu:

1. Đâu là mục tiêu của công ty về tăng trưởng người dùng, lợi nhuận, tính công bằng và thiết kế hệ thống (platform) ảnh hưởng đến chúng như thế nào? Nếu hệ thống liên quan đến việc ghép cặp người dùng hoặc doanh nghiệp, các nhà kinh tế thiết kế thị trường có thể hỗ trợ việc ra quyết định. Ví dụ các doanh nghiệp mà việc ghép cặp đóng vai trò then chốt bao gồm các thị trường trực tuyến (Airbnb, Tinder…) và các hệ thống đánh giá (TripAdvisor, AngiesList). Một số doanh nghiệp khởi đầu là các nhà bán lẻ truyền thống hoặc nhà cung cấp trực tiếp bán sản phẩm của mình rồi chuyển hóa thành một nền tảng hệ thống. Câu hỏi đầu tiên các doanh nghiệp từ bán lẻ trực tuyến đến dịch vụ tài chính phải đối mặt là liệu có cho phép các doanh nghiệp khác bán sản phẩm hoặc dịch vụ cho khách hàng bên cạnh sản phẩm, dịch vụ của họ; và liệu chỉ cho phép đối với các mặt hàng bổ sung cho sản phẩm, dịch vụ của họ; hay xa hơn, cho phép cả các mặt hàng có thể cạnh tranh trực tiếp với họ. Các dự án thiết kế thị trường khác bao gồm điều chỉnh cấu trúc giá để thiết kế một hệ thống đánh giá. Ví dụ trong một loạt nghiên cứu, Mike (một tác giả) đã xác định việc phân biệt chủng tộc phổ biến trên Airbnb và đề xuất một loạt giải pháp giúp giảm thiểu sự phân biệt này mà vẫn đảm bảo hệ thống tiếp tục tăng trưởng. Cuối cùng Airbnb đã tích hợp nhiều đề xuất thay đổi và lập một nhóm nhân sự toàn thời gian tập trung vào việc tìm hiểu và làm giảm sự phân biệt đối xử. Như đã đề cập ở trên, nghiên cứu của Susan, Michael Ostrovsky, Michael Schwarz … đã định hướng cách thiết kế đấu giá quảng cáo và định hình thiết kế lõi của các hệ sinh thái này.

2. Hiệu quả kinh tế theo quy mô có thực sự quan trọng đối với doanh nghiệp, nhà cung ứng và khách hàng của bạn? Nếu có thì cơ hội từ việc mua bán, sáp nhập và các thương vụ độc quyền thực hiện bởi doanh nghiệp của bạn và các đối thủ cạnh tranh nhiều khả năng sẽ xảy ra và có thể thay đổi cục diện chiến lược. Các nguyên lý kinh tế có thể giúp bạn hiểu cấu trúc thị trường nào bền vững và định lượng các thương vụ cụ thể sẽ làm thay đổi lợi nhuận của doanh nghiệp bạn như thế nào. Các nguyên lý kinh tế có thể hỗ trợ việc dự đoán phản ứng của các nhà quản lý làm thay đổi cấu trúc thị trường. Ví dụ mô hình kinh tế có thể xác định liệu một thị trường có thể bền vững với nhiều đối thủ cạnh tranh (ví dụ Android và iPhone) hoặc sẽ kết thúc với mô hình 1 doanh nghiệp thống trị. Ví dụ tại nhiều nước nhỏ, Google chiếm lĩnh hơn 90% thị phần [công cụ] tìm kiếm.

3. Doanh nghiệp của bạn tác động đến thế giới như thế nào? Bạn có hiểu giá trị mà [doanh nghiệp] bạn tạo ra và truyền tải rõ ràng đến các bên liên quan? Liệu có những hậu quả xấu không mong muốn mà bạn có thể dự liệu và hạn chế tối đa? Liệu thay đổi quy định có cần thiết để doanh nghiệp của bạn thành công trong dài hạn hoặc [doanh nghiệp] bạn có dễ tổn thương trước việc ban hành các quy định pháp lý mới cản trở doanh nghiệp bạn? Các chuyên gia kinh tế về tổ chức ngành và lao động có thể giúp bạn định lượng tác động của hệ thống của bạn đối với nền kinh tế.

4. Liệu kinh tế học có thể cải thiện thực tiễn quản lý và việc ra quyết định? Các chuyên gia kinh tế nghiên cứu động cơ và các công ty công nghệ có rất nhiều bài toán quan trọng và thú vị về việc thiết kế động cơ ví dụ xây dựng hệ thống lương bổng đãi ngộ cho phòng kinh doanh hay xác định thị trường mà doanh nghiệp gia nhập. Các chỉ số kết quả dùng để đánh giá các phép thử A/B có thể tác động lớn đến mục tiêu của các kĩ sư sáng tạo. Ví dụ có sự đánh đổi giữa tốc độ đo lường (ưu tiên các chỉ số ngắn hạn ) và việc sử dụng các chỉ số đo lường mục tiêu thực chất của doanh nghiệp (ưu tiên các chỉ số chậm hơn hàng tuần hoặc hàng tháng). Điều này có ý nghĩa quan trọng. Ví dụ trong marketing bằng thư điện tử, việc tối ưu hóa các kết quả ngắn hạn như liệu khách hàng có mở thư chào hàng điện tử hay không có thể dẫn đến việc doanh nghiệp gửi thư điện tử có dòng chủ đề rất bắt mắt nhưng không thực sự mang lại đơn đặt hàng.

5. Bạn nghĩ thế nào về tài sản dữ liệu của mình? Dữ liệu là tài sản chiến lược thiết yếu với hầu hết công ty công nghệ và có rất nhiều quyết định kinh tế liên quan từ việc quyết định lưu giữ, thu nhập dữ liệu tới các sản phẩm hay mối quan hệ đối tác có thể tạo dựng hoặc kết nối đến các loại dữ liệu khác nhau; hoặc quyết định doanh nghiệp có nên bán dữ liệu như một mảng kinh doanh mới. Các mô hình kinh tế có thể dùng để định giá dữ liệu bao gồm tác động của chúng đối với chiến lược canh tranh.

6. Bên cạnh các câu hỏi về có thể sử dụng dữ liệu để cải tiến thiết kế hệ thống như thế nào, các chuyên gia kinh tế cũng có thể đóng góp vào câu hỏi có thể sử dụng dữ liệu như thế nào để khám phá thế giới. Ví dụ dữ liệu công nghệ có thể cung cấp thông tin cho người làm chính sách và bổ sung cho nguồn dữ liệu chính thống từ chính quyền. Dữ liệu công nghệ có thể dùng để phát triển các gói phân tích có giá trị hoặc thậm chí một sản phẩm hoàn toàn mới. Nói cách khác, trong khi việc tập trung vào sản phẩm là một việc tốt, các nền tảng trực tuyến là lăng kính phản ánh xã hội, cho phép thử nghiệm nhiều vấn đề xã hội rộng lớn. Sử dụng dữ liệu Yelp để nghiên cứu lương tối thiểu có ích cho các nhà hoạch định chính sách đồng thời giúp Yelp hiểu hơn về dữ liệu của chính mình và tạo tiếng nói trong hoạch định chính sách, làm điều có ích cho xã hội. Nhiều công ty công nghệ có nguồn dữ liệu tương tự, có thể giúp tìm hiểu và cải thiện thế giới xung quanh . Trong số đó, các doanh nghiệp như Google (Google Trends) và Zillow đã tạo ra nhiều bộ dữ liệu miễn phí hoặc API chi phí thấp cho các nhà nghiên cứu.

Với các công ty đang muốn xây dựng hoặc mở rộng nhóm nhân sự chuyên gia kinh tế, các câu hỏi trên đây đưa ra một vài gợi ý về cách các công cụ kinh tế học có thể đóng góp cho nhiều vấn đề mà họ đang triển khai.

(Nguồn: Harvard Business Review)

*Đường dẫn đến toàn văn nghiên cứu được trích tại đây